Γράφει η Φωτεινή Τζουβελέκη, φοιτήτρια φιλοσοφίας
Δεν μεγαλώνουν όλα τα παιδιά με την ίδια αγάπη. Ορισμένα μαθαίνουν από νωρίς πως, για κάποιον λόγο, δεν είναι το αγαπημένο παιδί. Αυτό είναι ένα θέμα το οποίο σπάνια λέγεται δυνατά. Προσωπικά, έχω μεγαλώσει σε μια οικογένεια που ευτυχώς δεν έκανε διακρίσεις. Αλλά, από εμπειρίες φίλων, γνωρίζω πως είναι αυτή η άδικη μεταχείριση. Είναι άσχημο όταν σε αντιμετωπίζουν σαν ξένο μέσα στο ίδιο σου το σπίτι.
Οχι όλα τα παιδιά νιώθουν το ίδιο αγαπημένα. Υπάρχουν κάποια, κυρίως εκείνα που έχουν μικρότερα αδέρφια τα οποία αισθάνονται πως με τον ερχομό τους, δεν είναι πια αγαπητά. Πιστεύουν ότι η αγάπη δε μπορεί να μοιραστεί με κανένα τρόπο. Και ενώ είναι η αλήθεια πως το μωρό χρειάζεται περισσότερα από ένα παιδί, δε πρέπει κανένα να αισθάνεται παραμελημένο.
Τι σημαίνει για ένα παιδί να νιώθει δεύτερο; Σημαίνει να αισθάνεται ότι οι δικές του ανάγκες δεν έχουν σημασία. Σημαίνει ότι πρέπει να θυσιάσει τα δικά του θέλω καθώς σήμερα είναι η μέρα του αδερφού σου ή η αδερφή σου διαβάζει σκληρά για τις εξετάσεις της.
Υπάρχει διαφορά στην επιβράβευση όταν δεν είσαι αγαπημένο παιδί. Το λιγότερο αγαπημένο θα πάρει μικρή επιβράβευση, την οποία θα νιώθει ότι τη του πετάνε σαν ξεροκόμματο. Ενώ το αγαπημένο παιδί, λούζεται με την επιβράβευση, γιατί ξέρει ότι το αγαπάνε. Δε μπορούν να κάνουν και αλλιώς: είναι το καμάρι τους. Το λιγότερο αγαπημένο παιδί αρχίζει να μη συμπαθεί το αγαπημένο. Αρχίζει να νιώθει παραγκωνισμένο και μόνο. Και η μοναξιά δεν ταιριάζει στην έννοια της οικογένειας.
Η ζήλια είναι το κύριο συναίσθημα που αισθάνεται το «δεύτερο» παιδί. Ξέρει πως ότι και να κάνει, πάντα θα παραγκωνίζεται. Αυτό είναι που ραγίζει την καρδιά τις περισσότερες φορές. Η ζήλια για τα άτομα τα οποία κατά τα άλλα αγαπάς και νοιάζεσαι.
Η ζήλια, βέβαια, είναι μόνο η αρχή. Στην πορεία, αυτό το παιδί μπορεί να νιώσει ενοχές για τα συναισθήματά του. Γιατί να ζηλεύω τον αδερφό ή την αδερφή μου; Γιατί να θυμώνω με τους γονείς μου; Αρχίζει να πιστεύει ότι κάτι φταίει μέσα του. Ότι δεν αξίζει εξίσου την αγάπη. Έτσι, πολλές φορές, προσπαθεί να αποδείξει την αξία του με κάθε τρόπο — γίνεται το «καλό παιδί», ο άριστος μαθητής, αυτός που ποτέ δεν ζητάει τίποτα. Και αντί να ανταμειφθεί, συχνά περνά απαρατήρητος.
Κι αυτό είναι ίσως το πιο σκληρό σημείο: όχι η αδικία, αλλά η αορατότητα. Δεν είναι ότι σε μαλώνουν — είναι ότι δεν σε βλέπουν. Δεν είναι ότι σου λένε «δεν σ’ αγαπάμε» — είναι ότι ξεχνούν να στο πουν, ενώ στον άλλον το λένε κάθε μέρα. Και τότε αρχίζεις να χτίζεις μέσα σου την πεποίθηση ότι για να είσαι αγαπητός, πρέπει να αλλάξεις. Να μην είσαι εσύ.
Τα σημάδια αυτής της άνισης αγάπης δεν σβήνουν εύκολα. Συχνά μεταφέρονται στην ενήλικη ζωή: στις φιλίες, στις ερωτικές σχέσεις, στον τρόπο που αντιμετωπίζεις τον εαυτό σου. Μπορεί να δυσκολεύεσαι να εμπιστευτείς, να περιμένεις απόρριψη, να νιώθεις συνεχώς ότι πρέπει να αποδείξεις την αξία σου — κι ας έχεις πια μεγαλώσει. Γιατί το παιδί μέσα σου ακόμη περιμένει να το αγαπήσουν ισότιμα.
Όμως, η αλήθεια είναι πως η αγάπη που δεν λάβαμε, δεν είναι δική μας ευθύνη. Δεν φταίμε εμείς αν κάποιος γονιός είχε περιορισμένη συναισθηματική διαθεσιμότητα ή δικά του τραύματα που δεν ήξερε πώς να διαχειριστεί. Δεν φταίμε αν κάποιος μάς είδε ως «το δύσκολο παιδί» απλώς γιατί είχαμε ανάγκη για περισσότερη φροντίδα. Η ευθύνη δεν είναι δική μας — αλλά η θεραπεία, είναι.
Και η θεραπεία ξεκινάει με την παραδοχή. Με το να πούμε δυνατά: Δεν ένιωθα το ίδιο αγαπημένος. Όχι για να κατηγορήσουμε, αλλά για να απελευθερωθούμε. Για να μάθουμε πως μπορούμε να δώσουμε στον εαυτό μας σήμερα ό,τι μας στέρησαν τότε: κατανόηση, αποδοχή, στοργή, σεβασμό.
Γιατί όλοι αξίζουμε να νιώθουμε ότι μας αγαπούν. Όχι για κάτι που πετύχαμε. Όχι επειδή κάναμε αυτό που περιμέναν. Αλλά απλώς και μόνο επειδή υπάρχουμε.
