Του Κώστα Μπαρμπούτη - Οικονομολόγου, Περιφερειακού Συμβούλου
Τα τελευταία χρόνια και μετά την έξοδο από τα μνημόνια, η Ελλάδα επιτυγχάνει ικανοποιητικούς ρυθμούς ανάπτυξης, όπως αυτή απεικονίζεται στη μεταβολή του ΑΕΠ. Για όσους αναγνώστες δεν κατανοούν τι ακριβώς δείχνει το ΑΕΠ (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν), τους εξηγούμε ότι είναι ένας δείκτης της παραγωγής της χώρας και υπολογίζεται ως η συνολική αξία όλων των αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται. Κάθε αύξηση του ΑΕΠ δείχνει ότι κάθε χρόνο παράγονται περισσότερα προϊόντα, έχουμε μεγαλύτερα εισοδήματα, αυξάνεται η απασχόληση και μειώνεται η ανεργία και κατά συνέπεια έχουμε οικονομική ανάπτυξη. Αντίθετα, όταν μειώνεται το ΑΕΠ έχουμε οικονομική ύφεση, παράγονται λιγότερα προϊόντα, έχουμε λιγότερα εισοδήματα και αυξάνεται η ανεργία.
Για να έχουμε μια συνολική εικόνα για την εξέλιξη του ΑΕΠ στην Ελλάδα παρατίθεται το διάγραμμα, στο οποίο φαίνεται η μεταβολή του ΑΕΠ από το 2013 έως το 2024. Το 2013 παρατηρήθηκε μια αρνητική τιμή, από το 2014 έως το 2016 μια μικρή ανοδική τάση, από το 2018 έως το 2019 η ανοδική τάση ενισχύθηκε, το έτος 2020 λόγω του COVID παρατηρήθηκε μια καθίζηση, η οποία αναπληρώθηκε το 2021, ενώ στη συνέχεια παρατηρήθηκε μια σταθερή ανοδική πορεία. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, με αναγωγή σε τιμές του 2020, το έτος 2013 είχαμε ΑΕΠ173.265εκατ. €, το έτος 2015 ΑΕΠ174.239εκατ. € και το έτος 2024 είχαμε ΑΕΠ201.459εκατ. €.
Εκείνο που μπορούμε να παρατηρήσουμε ως αποτέλεσμα της αύξησης του ΑΕΠ είναι η μείωση της ανεργίας και η αύξηση των εισοδημάτων. Έχει όμως η ανάπτυξη που παρατηρείται εκείνα τα στοιχεία, τα οποία θα την ως αυτοτροφοδοτούμενη ανάπτυξη, ή βιώσιμη ανάπτυξη; Κερδίζουν όλοι από την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, ή περιορίζεται σε ορισμένες κοινωνικές ομάδες και ορισμένες περιοχές της χώρας; Γενικότερα, είναι η ανάπτυξη ισόρροπη, «στέρεη», βιώσιμη και οι προοπτικές της είναι ευοίωνες; Θα δούμε στη συνέχεια ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά της, τα οποία κρίνουμε ότι δεν είναι ικανοποιητικά και μάλλον δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά για το μέλλον της χώρας.
(α) Που στηρίζεται η ανάπτυξη;
Η ανάπτυξη προήλθε κατά κύριο λόγο από την κατανάλωση, τον τουρισμό, το RealEstate και τα χρήματα που εισέρευσαν στη χώρα από το Ταμείο Ανάκαμψης. Η μακροχρόνια και βιώσιμη ανάπτυξη δεν προέρχεται από την κατανάλωση, αλλά από τις επενδύσεις. Ο τουρισμός, ως παραγωγική δραστηριότητα, είναι επιθυμητός, αλλά ένα μικρό γεγονός (π.χ. μια κρίση στο Αιγαίο) μπορεί να προκαλέσει μεγάλη ζημιά και να ανατρέψει την υφιστάμενη κατάσταση. Η εισροή χρημάτων από το εξωτερικό για την αγορά ακινήτων από τους αλλοδαπούς (Άραβες, Βουλγάρους, Τούρκους, Ρουμάνους κ.λ.π.) με τη χρήση της GoldenVisaβοηθά στην ανάπτυξη, αλλά συνιστά «ξεπούλημα» περιουσιακών στοιχείων των Ελλήνων, πέραν του γεγονότος ότι μακροχρόνια μπορεί να δημιουργήσει και εθνικά προβλήματα!Τέλος, το Ταμείο Ανάκαμψηςσύντομα τελειώνει και μαζί και οι εισροές κοινοτικών κονδυλίων!
(β) Είναι ισόρροπη η ανάπτυξη;
Είναι η ανάπτυξη ισόρροπη, υπό την έννοια της ίσης κατανομής μεταξύ των περιοχών της χώρας και των κοινωνικών τάξεων; Μάλλον όχι!! Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, για το έτος 2022 σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ το κατά κεφαλή ΑΕΠτου βόρειου τομέα των Αθηνώνήταν33.216 €/κάτοικο, του κεντρικού Τομέα των Αθηνώνήταν 38.606€/κάτοικο και του νομού Καρδίτσας 12.237 €/κάτοικο. Δηλαδή μια σχέση 1 προς 3. Διαφορετικά, οι κάτοικοι των Αθηνών έχουν τριπλάσια εισοδήματα σε σχέση με τους κατοίκους της Καρδίτσας. Οι ανισότητες αυτές στην ανάπτυξη προκαλούν ορισμένα σύγχρονα προβλήματα, τα οποία χαρακτηρίζουν κυρίως την Αττική και δευτερευόντως τη Θεσσαλονίκη, αλλά εμφανίζονται από τα ΜΜΕ ως εθνικά προβλήματα. Για παράδειγμα, το στεγαστικό πρόβλημα και η έλλειψη κατοικίας αφορά σε μεγάλο βαθμό την Αθήνα, λόγω της αναγκαστικής μετακίνησης όλων των νέων για ανεύρεση εργασίας προς την Αθήνα και όχι τις μικρές πόλεις της χώρας. Στην επαρχία και ειδικά στους μικρούς οικισμούς υπάρχει επάρκεια εγκαταλειμμένων κατοικιών και όχι στεγαστικό πρόβλημα. Δείτε τα χωριά της Καρδίτσας, ακόμα και στους πεδινούς οικισμούς, λίγα χιλιόμετρα απόσταση από την Καρδίτσα, πόσα εγκαταλειμμένα νέα σπίτια έχουν!! Επίσης, το μεγαλύτερο εθνικό πρόβλημα σήμερα της Ελλάδας που κατά τη γνώμη μας είναι το δημογραφικό, μια πραγματική «βόμβα» στα θεμέλια της οικονομίας και της κοινωνίας, οφείλεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην μεγάλη μετακίνηση των νέων προς την Αττική, όπου οι συνθήκες οικογενειακής ανάπτυξης είναι ιδιαίτερα δύσκολες, αν όχι ακατόρθωτες.
(γ) Ποιο είναι το παραγωγικό μοντέλο της χώρας;
Είναι το παραγωγικό μοντέλο της χώρας ικανοποιητικό; Μάλλον όχι!!! Ο πρωτογενήςτομέας είναι σημαντικά υποβαθμισμένος, οι νέοι αγρότες εγκαταλείπουν τις καλλιέργειες και την κτηνοτροφία και «τρέχουν» να εργαστούν «σεζόν» ως σερβιτόροι στα νησιά. Και όπως λέγαμε κάποτε, «οι Έλληνες θα γίνουν τα γκαρσόνια τηςΕυρώπης»!!Αυτό έχει ως συνέπεια, η Ελλάδα να εισάγει ένα μεγάλο μέρος αγροτικών προϊόντων από άλλες χώρες (Τουρκία, Αίγυπτο, Ισραήλ κ.λ.π). Επιπλέον, η παραγωγή στον δευτερογενή τομέα μειώνεται συνεχώς και οι εισαγωγές από τρίτες χώρες αυξάνονται με αρνητική επίδραση στο ισοζύγιο εμπορικών συναλλαγών.Με άλλα λόγια, εισάγουμε πολύ περισσότερα από όσα εξάγουμε!! Οικιακές συσκευές που κάποτε παράγονταν στην Ελλάδα (ψυγεία, κουζίνες, ηλεκτρικές συσκευές κ.λ.π.) πλέον εισάγονται από την Τουρκία!! Οι παλαιότεροι ενθυμούνται τις ελληνικές εταιρίες (Πίτσος, ΙΖΟΛΑ, ΕΣΚΙΜΟ, κ.λ.π) που τροφοδοτούσαν τα ελληνικά νοικοκυριά με οικιακές συσκευές τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 και δημιουργούσαν απασχόληση. Μπορούμε να αναφέρουμε και άλλα παρόμοια παραδείγματα επιχειρήσεων που λειτουργούσαν στην Ελλάδα (π.χ. στα τομέα των αυτοκινήτων) και πλέον έχουν μεταφερθεί σε άλλες χώρες ή έχουν κλείσει.
Θα μπορούσα να αναφέρω και άλλα χαρακτηριστικά της ελληνικής οικονομίας, τα οποία οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η ανάπτυξη της χώρας δεν είναι βιώσιμη. Ο κάθε πολίτης – ειδικότερα οι νέοι - μπορεί να δει την εξέλιξη του διαθέσιμου εισοδήματός του, τις δυνατότητες αποταμίευσης τις οποίες έχει και να αντιληφθεί ότι οι «αριθμοί ευημερούν, αλλά η πλειονότητα των πολιτών και ειδικά οι νέοι της ελληνικής επαρχίας όχι»!!
